Tętnice. Naczynia nerek podobnie jak w wątrobie i w kościach stanowią struktu­ralne składniki narządu. Nerka włączona jest do wielkiego krwiobiegu i krew jest do­prowadzana do niej bezpośrednio z aorty brzusznej przez t. nerkową. Jest to tętnica bardzo silna o dużej średnicy (6—8 mm) w stosunku do objętości narządu. Ze względu na asymetryczne położenie aorty i żyły głównej dolnej, do której uchodzą obie żyły nerkowe, t. nerkowa prawa jest nieco dłuższa (około i cm) od lewej, odwrotnie niż żyły, z których lewa jest dłuższa od prawej; tutaj jednak różnica długości jest znacznie większa (około 3 cm). O wzajemnym położeniu naczyń nerkowych. T.nerkowa oddaje mniejsze gałązki boczne do nadnercza, moczowodu i do torebki tłuszczowej; gałązki te zespalają się z sąsiednimi naczyniami, lędźwiowymi, jądrowymi lub jajnikowymi), tak że krwiobieg nerki nie jest zamknięty. Przy wnęce t. nerkowa*dzieli się na jedną lub parę gałęzi biegnących do przodu od mied­niczki nerkowej i jedną lub parę gałęzi biegnących ku tyłowi od niej; w miejscu podziału t. nerkowa siedzi okrakiem na miedniczce. Ten typowy podział tętnic, którym towarzyszą naczynia żylne, ma znaczenie praktyczne przy otwieraniu miedniczki nerkowej; otwarcie to daje się przeprowadzić z brzegu bocznego nerki w kierunku wnęki na granicy przedniego i tylnego pola naczyń, bez przecięcia większych pni. W zatoce gałęzie tętnicy nerkowej położone do przodu oraz do tyłu od miedniczki dzielą się zazwyczaj i w liczbie 4—5 z każdej strony wstępują w słupy nerkowe między piramidy, jako tt. międzypłatowe. Na wysokości podstawy piramid tt. międzypłatowe zakręcają i dalej biegną nieco łukowato na podstawie piramidy. Ten krótki odcinek ma nazwę t. łukowatej. Są to tętnice końcowe nie łączące się z sąsiednimi, jak to czynią żyły łukowate, biegnące podobnie do arkad naczyniowych jelit. Z tt. łukowatych promienisto przez korę ku powierzchni nerki kierują się tzw. t t. międzyzrazikowe, gdyż stanowią granice zrazików. Z tętnic międzyzrazikowych odchodzą naczynia do­prowadzające (vasa afferentia) do kłębków, zaś naczynia odprowadzające (vasa efferentia), wychodzące z kłębków, dzieląc się na naczynia włosowate odżywiają korę oraz promienie rdzeniowe. Do sieci tej doprowadzają krew również tzw. tętniczki Ludwiga odchodzące bądź od naczyń doprowadzających przed ich wejściem do ciałek nerko­wych, bądź bezpośrednio od tętnic międzyzrazikowych. Jeżeli z powodu zamknięcia się tętniczek doprowadzających poszczególne kłębki są wyłączone, wtedy zaopatrzenie sieci włosowatej powstałej z tętniczek odprowadzających odbywa się przez tętniczki Ludwiga. Rdzeń piramid zaopatrują tzw. tętniczki proste, z których tętniczki proste właściwe znacznie mniej liczne odchodzą od tt. łukowatych i międzyzrazikowych, zaś tętniczki proste rzekome znacznie liczniejsze — od naczyń odprowadzających. Z tętnic międzyzrazikowych poszczególne gałęzie (rami capsulares) dochodzą do powierzchni i w torebce włóknistej tworzą sieć naczyniową; ta sieć tętnicza otrzymuje również dopływy z torebki tłuszczowej. W ostatnich paru latach mamy próby ustalenia segmentalnej budowy naczy­niowej nerki. Miałaby ona znaczenie praktyczne w częściowej nefrektomii. Żyły. Z małymi wyjątkami żyły towarzyszą tętnicom i przeważnie mają te same nazwy. Z naczyń włosowatych kory i rdzenia nerki powstające żyły międzyzrazikowe (w. interlobulares) i żyłki proste (venulae rectae) przez żyły łukowate (w. arciformes) uchodzą do żył międzypłatowych (w. interlobares), które w słupach nerkowych między piramidami kierują się do zatoki nerkowej. Żyły łukowate w pełni zasługują tu na swą nazwę ponieważ w przeciwieństwie do tętnic na podstawie piramid tworzą prawdziwe arkady łączące sąsiednie żyły międzypłatowe. Z sieci naczyniowej torebki włóknistej i z powierzchownych warstw kory zbierają się gwiazdowa to ułożone żyły, tzw. żyłki gwiazdowate, pnie których są bogato zaopatrzone w gładkie komórki mięśniowe i które uchodzą do żył międzyzrazikowych. W obrębie zatoki nerkowej żyły międzypłatowe opuszczają miąższ nerkowy i łączą się w większe pnie, które tworzą wreszcie żyłę nerkową uchodzącą do żyły głównej dolnej. Obie żyły nerkowe, prawa i lewa, otrzymują dopływy z torebki tłuszczowej nerki i z moczowodu; do lewej ż. nerkowej uchodzi poza tym zwykle żyła nadnerczowa lewa i żyła jądrowa lub jajnikowa lewa. Zespolenia tętniczo-żylne. W nerce znajdują się krótkie połączenia naczyniowe, tzw. zespolenia tętniczo-żylne, które kierują krew z tętnicy bezpośrednio do żyły; są to urządzenia, które częściowo odciążają sieć tętniczą ciałek nerkowych. W nerce połączenia takie występują w trzech miejscach: w ścianie kielichów nerkowych, między tętnicą i żyłą międzyzrazikową i na powierzchni nerki w torebce włóknistej. Również w unaczynieniu nerki podobnie np. jak w wątrobie czy płucach starano się przeprowadzić podział na obieg czynnościowy i odżywczy, przy czym za naczynia czynnościowe (vasa publica) uważano kłębki, za odżywcze (vasa prwata)—naczynia włosowate kanalików. Jednak podział taki nie daje się ściśle przeprowadzić; wszak nie tylko kłębki, ale i dalsze części nefronu odgrywają wielką rolę w wytwarzaniu moczu; naczynia włosowate kory mają więc nie tylko znaczenie odżywcze dla kanalików. Odmiany naczyniowe nerki. Odmiany tętnic nerkowych są bardzo częste i dla chirurga nie są one bez znaczenia. Odmiany te są różnych typów. W wyjątko­wych przypadkach obie tętnice mogą wspólnym pniem odchodzić od aorty, przy czym wysokość odejścia jest zmienna. Często tętnica nerkowa dzieli się przedwcześnie na liczne gałęzie przed wejściem do wnęki. Czasem wszystkie gałęzie tętnicze prze­chodzą ku tyłowi od miedniczki. Wyjątkowo tętnica nerkowa prawa może biec do przodu od żyły głównej dolnej. Liczne są odmiany dotyczące miejsca wnikania gałęzi t. nerkowej do miąższu nerkowego. Mogą one wnikać bezpośrednio do bieguna górnego, rzadziej do miąższu nerkowego na powierzchni przedniej. Bardzo często (około 25%) występują dodatkowe tętnice nerkowe; są to przypuszczalnie pozostałości naczyń pranercza, z których powstaje t. nerkowa. Najczęściej występują podwójne tętnice. Odchodzą one samodzielnie od aorty na różnych poziomach i jedna z nich dochodzi do miąższu nerkowego nie przez wnękę, lecz np. do górnego lub dolnego bieguna; zaopatruje ona odpowiedni odcinek miąższu. Tętnica dodatkowa może czasem krzyżo­wać tętnicę główną. Nerki z wrodzoną zmianą położenia, które nie osiągnęły swego właściwego poziomu, jak również nerki podkowiaste otrzymują przeważnie kilka tę­tnic z dolnej części aorty, czy z t. biodrowej wspólnej lub jej wielkich gałęzi. Odmiany żył nerkowych są związane z rozwojem żyły głównej dolnej; przy­pominają one czy to pewne stadia embrionalne żył nerkowych, czy też ich nienormalny rozwój. W rzadkich przypadkach żyła nerkowa lewa może kierować się do ż. głównej dolnej ku tyłowi od aorty, zamiast do przodu od niej. Główny pień żyły nerkowej lewej może biec jak zwykle do przodu od aorty, natomiast zespolenia żylne, pojedyncze czy podwójne, mogą przechodzić ku tyłowi, tak że wytwarza się pierścień żylny obej­mujący aortę. Naczynia chłonne tworzą podwójną sieć, powierzchowną i głęboką. Naczynia powierzchowne leżą pod torebką włóknistą i prowadzą głównie do naczyń torebki, głębokie przebiegają w miąższu nerkowym wzdłuż żył międzyzrazikowych i między­płatowych. Główny odpływ chłonki odbywa się przez pnie limfatyczne zatoki i wnęki. Przynależne węzły chłonne są to węzły nerkowe położone w korzeniu nerki; dalszą stacją są węzły lędźwiowe położone do przodu ód aorty oraz żyły głównej dolnej i na ich powierzchniach bocznych. Zarówno torebka włóknista, jak i tłuszczowa mają własne naczynia chłonne i tą drogą limfa nerki może odpływać do sąsiednich węzłów. Szczególne znaczenie mają bliskie stosunki między osłonkami nerki a przylegającymi, przyrośniętymi narządami, zwłaszcza okrężnica; wynikałoby z tego, że naczynia chłonne tych narządów łączą się z naczyniami osłonek nerki. Nerwy. Nerkę zaopatruje splot nerkowy, który do nerki dochodzi z tętnicą nerkową. Zawiera on włókna współczulne oraz przywspółczulne z n. błędnego. W splocie nerkowym znajdują się też liczne małe zwoje. Włókna nerwowe od wnęki sięgają aż do ciałek nerkowych. Liczne zakończenia nerwowe stwierdzono też w ścianie naczyń i w ko­mórkach kanalików nerkowych. Obficie unerwione są również skupienia tzw. komórek Goormantigha występujące na biegunie naczyniowym ciałek nerkowych między na­czyniem doprowadzającym a odprowadzającym. Podobnie jak poduszeczki biegunowe tętniczek doprowadzających mają to być urządzenia regulujące działalność ciałek nerkowych. Również w torebce włóknistej znajduje się delikatny splot cienkich pęczków nerwowych.