Menorrhagia jest to nadmiernie obfite lub przedłużone krwawienie mie­sięczne bez pokrwawiania w okresie międzymiesięcznym; zaliczamy tu rów­nież przypadki krwawienia miesięcznego ze skrzepami. Należy zaznaczyć, że normalnie obfitość krwawienia menstruacyjnego waha się w szerokich grani­cach — kobiety krzepkie, pełnokrwiste krwawią obficiej, a delikatne, źle od­żywione, niezamężne — słabiej. Często występuje menorrhagia w pierwszym dziesiątku lat po okresie pokwitania; może być wówczas bardzo nasilona i nie poddawać się leczeniu. Uważa się również, że przyczyną menorrhagii może być zbyt intensywne lub nienormalne współżycie płciowe. Metrorrhagia jest to krwawienie z macicy niezależne od menstruacji i ja-jeczkowania; jest to zawsze objaw patologiczny. Wiele przyczyn ogólnych może wywoływać nieregularne krwawienia ma­ciczne, a wśród nich niedokrwistość, trombocytopenia, białaczki, niektóre ostre choroby zakaźne, czynniki emocjonalne, dna, gnilec, zimnica, choroby serca, płuc i wątroby. Poronienie i poród przedwczesny (abortus et partus praematurus). Cechy. Poionienia są częstą przyczyną krwawień z dróg rodnych. Krwawienia po­przedzające poronienie mogą trwać tygodniami albo też pojawiają się tuż przed wydaleniem jaja płodowego. Przy poronieniu zagrażającym krwawienie jest dość obfite, towarzyszą mu kurczowe bóle; przy poronieniu niecałkowitym krwawienie utrzymuje się aż do chwili usunięcia resztek jaja pozostałych w macicy. W wywiadzie ciąża lub sztuczne jej przerwanie. Ból, odchodzenie krwi ze skrzepami i tkanek łożyskowych lub płodowych. Bada­nie bezpośrednie (miękka i rozwarta szyjka, powiększony trzon macicy). Mięśniaki macicy (fibromyomata uteri). Cechy. W przypadku podśluzów-kowego wzrostu mięśniaków występują zwykle krwotoki miesięczne. Ogólnie przy mięśniakach obfitość i czas trwania krwawień menstruacyjnych ulega zwiększeniu (menorrhagia), a czasami pojawiają się krwawienia między-miesięczne. Wysiłek, stosunki płciowe i czynniki emocjonalne z reguły zwiększają nasilenie krwawień. Mięśniak polipowaty zwykle wywołuje stałe krwawienie, a także wzrost obfitości krwawień miesięcznych. Upławy, bolesne miesiączkowanie (dysmenorrhoea), bóle w obrębie miednicy, objawy uciskowe ze strony pęcherza i odbytnicy. Nie­płodność lub poronienia. Niedokrwistość. Zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Badanie dwuręczne (powiększona macica, połączone z nią gładkie, twarde guzy). Przewlekłe zapalenie błony śluzowej macicy (endometritis chronica). Cechy. Krwawienia są rzadkością, jako późne objawy mogą wystąpić me­norrhagia i metrorrhagia. Zwykle stwierdza się obecność surowiczo-ropnych upławów, zmieniających się z czasem w surowiczo-krwiste lub surowiczo-krwisto-ropne. Rak macicy (carcinoma uteri — cervicis seu fundi). Cechy. Wczesnym, podejrzanym objawem jest zwykle krwawienie po stosunku, po zmęczeniu lub po ćwiczeniach fizycznych. Stwierdza się pasemka krwi w wydzielinie pochwowej lub plamy na bieliźnie. W miarę upływu czasu krwawienia men­struacyjne stają się obfitsze, chora zauważa nieregularne pokrwawianie, które, stopniowo nasilając się, staje się mniej lub bardziej ciągłym krwawieniem; kobiety, które przebyły klimakterium, biorą je często za powrót menstruacji. W niektórych przypadkach jedynym objawem może być menorrhagia. Wystę­pujące upławy cuchną. Wiek od 30 do 60 roku życia; upławy, początkowo wod­niste i drażniące, później zabarwione krwią. Badanie palpacyjne i wzierniko­wanie. Badanie mikroskopowe wyskrobin. Krwawienie wywołane leczniczym podawaniem estrogenów. Cechy. Małe lub duże dawki estrogenów mogą wywoływać krwawienia bez względu na uzupełniające podawanie progesteronu. Przyjmowanie estrogenów w wywiadzie. Ustąpienie krwa­wień wraz z odstawieniem estrogenów. Wykluczenie raka trzonu macicy u kobiet po okresie przekwitania (rozmazy pochwowe, histerografia, łyżecz-kowanie). Ciąża pozamaciczna (graviditas extrauterina). Cechy. Specjalne znaczenie trzeba tu przypisać wywiadowi, mówiącemu o opóźnionej, przedłużonej czy nienormalnej miesiączce lub o niewystąpieniu miesiączki oraz o następowym pojawieniu się nieregularnych krwawień macicznych. Zwłaszcza w czasie napadów bólowych obserwuje się mniej łub bardziej obfite krwawienie, które czasami może przebiegać pod postacią uporczywego plamienia czerwonobru-natną wydzieliną, zmieszaną ze śluzem, nie krzepnącą. W wywiadzie uprzednio okres niepłodności. Krótki okres braku miesiączki z innymi objawami wczesnej ciąży (mdłości, bóle sutków). Gwałtowne, podobne do pchnięcia nożem, bóle w miednicy z bolesnością i uczuciem niepokoju w podbrzuszu. Rozpulchnienie szyjki macicy, przemiesz­czenie trzonu, wyczuwalny opór w zatoce Douglasa. W razie pęknięcia obja­wy ostrego krwotoku wewnętrznego (bladość, przyspieszenie tętna, obniże­nie ciśnienia krwi, poty). Przekwitanie (climacterium). Cechy. W okresie przekwitania krwawienia maciczne mogą być wzmożone lub przedłużone; trzeba jednak pamiętać, że w tym okresie menorrhagia lub metrorrhagia może być objawem schorzeń organicznych (rak, mięśniak, polip), które należy wykluczyć przy pomocy specjalnych badań. Wiek 40—50 lat. Omdlenia. Brak miesiączki. Rumieńce naczynioruchowe. Zawroty głowy, potliwość, kołatanie serca, nienormalne objawy ze strony układu nerwowego. Łożysko przodujące (placenta praevia). Cechy. Najcharakterystyczniejszym objawem są bezbolesne krwawienia, zjawiające się zwykle po siódmym mie­siącu ciąży, występujące niespodziewanie, często w czasie snu. Przeważnie są to krwawienia nawracające, jakkolwiek czasami mogą mieć postać krwa­wień ciągłych. Niekiedy krwawienie rozpoczyna się dopiero wraz z począt­kiem akcji porodowej. W czasie porodu, zależnie od rodzaju przodowania, łożysko przodujące może dawać zarówno nieznaczne pokrwawianie, jak i gwałtowne, nawet śmiertelne krwotoki. Ciąża. Szyjka rozpulchniona, miękka, kanał szyi rozwarty na 1 palec. Pomiędzy badającym palcem a częścią przodującą płodu wyczuwa się gąbczastą lub jakby namokłą grubą tkankę. Gruczolistość śródmaciczna (endometriosis). Cechy. Jedynym objawem gru-czolistości śródmacicznej zewnętrznej może być nienormalne krwawienie, przy czym częściej ma ono charakter przedłużającego się krwawienia mie­sięcznego niż międzymiesięcznego. W gruczolistości śródmacicznej wewnętrz­nej zwykle występuje obfita i przedłużona menstruacja, nie reagująca na leczenie. Wynicowanie macicy (inversio uteri). Cechy. Przewlekła postać wynicowa-nia powoduje uporczywe, czasami ostre krwotoki. Postać ostra przebiega z obfitym krwotokiem i objawami ciężkiego wstrząsu. Ostre wynicowanie: nagły początek po błędnie wykona­nym zabiegu Credego, następowy wstrząs, silny ból w podbrzuszu, bolesne parcie na mocz i stolec. Przewlekłe wynicowanie: przebieg skąpoobjawowy, metrorrhagia, podrażnienie pęcherza. Badanie przez pochwę (duża, kulista masa wypełnia pochwę, lejkowate zagłębienie w okolicy górnej części miednicy). Tyłopochylenie i tyłozgięcie macicy (retroversio et retroflexio uteri). Cechy. W wyniku biernego przekrwienia macicy i przerostu jej błony śluzo­wej z toTbielkowatym zwyrodnieniem jajników może pojawić się przedłużona menstruacja, czyli menorrhagia. W wielu jednak przypadkach miesiączkowanie jest normalne. Bóle grzbietu. Uczucie ciężaru i ciągnący ból w miednicy, uczucie pełności w jelitach. Obfite, białe lub białawożółte upławy. Może wy­stąpić bezpłodność. Badaniem ginekologicznym znajduje się przemieszczony trzon i szyjkę macicy. Zapalenie przydatków (adnexitis). Cechy. Zwykle skrócenie okresu między­miesięcznego z przedłużeniem trwania krwawienia miesięcznego do 7—10 dni, a nawet dłużej. Śluzowo-ropne upławy. Kolkowy lub przerywany ból w miednicy, ból w okolicy lędźwiowej. Bolesne oddawanie moczu i stolca. Bóle przed lub w czasie trwania miesiączki. Bezpłodność. Osłabienie. Bada­niem ginekologicznym wyczuwa się bolesne masy za macicą lub po bokach macicy. Niezupełne zwinięcie się macicy (subinvolutio uteri). Cechy. Przeważnie stwierdza się krwawienia maciczne. W wywiadzie niedawny poród powikłany zakażeniem. Bóle w okolicy lędźwiowo-krzyżowej, uczucie ciągnięcia w dół w obrębie miedni­cy. Pogorszenie stanu ogólnego chorej. Badanie ginekologiczne (zwiotczenie dna miednicy, pęknięcie szyjki; symetrycznie powiększona, tkliwa macica, zwykle przemieszczona). Przewlekłe zapalenie jajników (oophoritis chronica). Cechy. Torbielowate­mu zapaleniu jajników może towarzyszyć menorrhagia lub metrorrhagia. Ból w okolicy jajników, nasilający się w czasie stania, chodzenia, w okresie menstruacji, szerzący się do ud. Bolesne oddawanie stolca, bolesne miesiączkowanie, bolesne spółkowanie. Bóle sutków. Bezpłod­ność. Objawy neurasteniczne. Powiększenie i tkliwość jajników przy badaniu dwuręcznym. Nadmierne wydzielanie estrogenów (hyperoestrogenismus). Cechy. W wy­niku braku jajeczkowania rozwija się nadmierna produkcja estrogenów w ustroju, co prowadzi do wystąpienia krwawień macicznych (meno- a cza­sem metrorrhagia). Powiększenie macicy, torbielkowatość jajników. Przerost błony śluzowej macicy („ser szwajcarski"). Zwiększony poziom estrogenów w moczu. Rogowacenie błony śluzowej pochwy (wyskrobiny). Niskie pH pochwy. Wypadnięcie macicy (prolapsus uteri). Cechy. Częsta menorrhagia. Bóle w okolicy lędźwiowo-krzyżowej. Uczucie ciężaru lub ciśnienia w miednicy. Uchyłek odbytnicy z objawami odbytniczymi. Przepu­klina pęcherzowa (cystocele) z objawami podrażnienia pęcherza. Upławy. Bóle głowy. Zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego. Neurastenia. Ba­danie przez pochwę (najlepiej w pozycji stojącej, gdy chora prze) wykazuje rozmiary wypadnięcia. Polip szyjki macicy (polypus cervicis uteri). Cechy. Stała menorrhagia i me­trorrhagia. Czasami krwawienie jest nieznaczne, występuje po wysiłku, zmę­czeniu lub po spółkowaniu, w innych przypadkach może być obfite i upor­czywe. Pęknięcie szyjki macicy (laceratio cervicis uteri). Cechy. Częste zwiększe­nie się obfitości krwawień miesięcznych jest głównie następstwem niezupeł­nego zwinięcia się macicy i zapalenia jej błony śluzowej. Może pojawiać się krwawienie po stosunku. Mniej częste przyczyny. Polipowaty przerost tkanki gruczołowej; owrzodze­nia pochwy; owrzodzenia szyjki; miażdżyca naczyń krwionośnych macicy; nadczynność tarczycy; nadczynność przysadki; nadczynność jajników; prze­krwienia czynne; ciało obce w macicy; mięsak macicy; nabłoniak kosmów-kowy; torbielowate zwyrodnienie kosmówki; plamica; zaklinowanie kału; guzy w obrębie miednicy; guzy odbytnicy; guzy pęcherza; żylaki powrózka nasiennego; krwiak; guzy i torbiele więzadła szerokiego; gnilec; gruźlica macicy; guzy jajników (błoniaki ziarniste lub otoczkowiaki; złośliwa torbiel brodawko wata; potworniak i torbiel skórzasta, zwłaszcza ze skręconą szypułą); przyjmowanie środków wywołujących miesiączkę; ołowica; kiła; zapalenie przymacicza; przewlekłe zapalenie macicy; pęknięcie macicy; miażdżyca z nadciśnieniem; niedoczynność tarczycy; żylaki w obrębie miednicy; tor­biele pęcherzyka Graafa lub ciałka żółtego; obniżenie poziomu protrombiny z powodu choroby wątroby lub niedoboru witaminy K (marskość wątroby, alkoholizm, zatrucie fosforem, ostry żółty zanik wątroby itd.); niedobór wap­nia; niedoczynność jajników.