Ostry prosty nieżyt nosa (rhinitis acuta sirmplex; coryza acuta). Cechy. Na początku choroby występuje ogólne uczucie suchości w ustach i w gardle. Ostie proste zapalenie gardła (pharyngitis acuta simplex). Cechy. Początko­wo zjawia się silne uczucie suchości gardła oraz ból przy fonacji i łykaniu. Utrzymujące się zapalenie i obrzmienie tylnej ściany gardła powodują uczucie jak gdyby obecności ciała obcego; chory stara się zwalczyć suchość częstym połykaniem śliny. Przewlekłe zatokowe zapalenie migdałków podniebiennych (lonsillitis lacu-naris chronica). Cechy. Niektórzy chorzy mają uczucie (trwające zaledwie minutę lub dwie) ciała obcego utkwionego w migdałku. Czasami uczucie to opisuje się jako pełność, szorstkość i wzmożoną wrażliwość okolicy migdał­ków. Chorzy nerwicowi są często szczególnie podatni na podrażnienie, nawet jeśli dochodzi do zalegania wydzieliny tylko w jednej lub dwóch kryptach. Przewlekłe proste zapalenie gardła (pharyngitis chronica simplex). Cechy. Wśród głównych objawów pojawia się dość uporczywe uczucie kłucia lub pieczenia w gardle; wzmaga się ono w pozycji leżącej, a znosi je czasowo odchrząkiwanie lub kaszel. Próby złagodzenia uczucia łechtania i oczyszcze­nia gardła z nagromadzonej gęstej wydzieliny śluzowej powodują nie tylko ochrypnięcie lub bezgłos, ale również drażnią zapalnie zmienioną błonę ślu­zową. Stan ten może być uogólniony lub ograniczony, w postaci przewlekłe­go zapalenia gardła i nosa, pharyngitis lateralis chronica, przewlekłego grud­kowego zapalenia gardła lub przewlekłego zapalenia migdałka językowego. Gorączka sienna. Cechy. Objawy są takie jak w ostrym nieżycie nosa,- do­łącza się do nich kłucie w okolicy podniebienia miękkiego i przyśrodkowych spoideł powiek. Płonica (scarlatina). Cechy. Już pierwszego dnia choroby bywają skargi na suchość w gardle. Wydłużenie języczka. Cechy. Jednym z głównych objawów jest uczucie łechtania łuków podniebiennych. Ostre zapalenie języczka (uvulitis acuta). Cechy. Pierwszym objawem jest uczucie łechtania, kłucia i bolesności gardła (podniebienia), nasilające się przy próbach przełykania. Podrażnienie narasta, wywołując uporczywy kaszel. Języczek jest duży, ciastowaty, zapalnie zmieniony, ob­rzękły. Ostre proste zapalenie migdałka językowego (tonsillitis hnguulis acuta simplex). Cechy. Piekące, kłujące uczucie odczuwane w okolicy gnykowej lub w uszach, towarzyszy ciągłemu chrząkaniu i próbom przełknięcia obrzmia­łej tkanki. Niekiedy umiarkowany wzrost temperatury; bolesne prze­łykanie; pewna wrażliwość na ucisk w okolicy rogu większego kości gnykowej; oglądaniem stwierdza się lekkie zaczerwienienie łuku; wziernikowanie wyka­zuje znaczne zaczerwienienie i obrzmienie tkanki migdałka językowego. Przerost migdałka językowego. Cechy. Czasami sprawa przebiega bezobja-wowo, choć zazwyczaj chory skarży się na uczucie obecności ciała obcego w gardle. Występuje też kłucie, jak gdyby w łuku podniebiennym utkwiła drzazga, lub też chory skarży się na uczucie obecności kęsa, włosa lub innego ciała obcego w gardle. W czasie jedzenia objawy znikają. We wzierniku widoczne są powiększone masy u podstawy języka po jednej lub po obu stronach, różniące się wielkością. Żylak języka (varix lingualis). Cechy. Pojawia się uczucie pełności w gardle i skłonność do kaszlu. Występuje też uczucie suchości z niemal nieprzerwany­mi wysiłkami złagodzenia go, przez połykanie lub kaszel. Może dojść do krwotoku z pękniętego naczynia; badanie we wzierniku wykazuje ciemnoniebieskie żyły, biegnące na podstawie języka wachlarzowato od przodu ku tyłowi. Przewlekły przerostowy nieżyt (rhinitis hypertrophica chronica). Ce­chy. Dokuczliwym objawem, zależnym od oddychania przez usta, jest inten­sywna suchość jamy ustnej i gardła. Przewlekłe zanikowe zapalenie gardła (pharyngitis atrophica chronica). Ce­chy. W odmianie prostej (nie cuchnącej) głównym objawem jest nieprzyjemne uczucie suchości w tylnej części gardła, czemu towarzyszy bardziej lub mniej nasilone pieczenie i kłucie. Objawy te są niekiedy niemal nie do zniesienia, wymagające gwałtownego odchrząkiwania celem usunięcia gęstej wydzieliny. Objawy podmiotowe w odmianie cuchnącej są podobne, dołącza się cuchnie-nie i większa skłonność wydzielmy do przylegania do tylnej ściany gardła. Zwykle skojarzenie z zanikowym nieżytem nosa; duże zbio­rowiska wydzieliny, tworzącej strupy o zabarwieniu od jasnożółtego do brązo­wego, szarawego lub nawet zielonawego; zmiany barwy głosu i zachrypnię­cie; ścieńczenie śluzówki gardła; występowanie postaci cuchnącej głównie u młodych dziewcząt z niedokrwistością; cuchnienie z ust z tendencją do gro­madzenia się wydzieliny na tylnej ścianie gardła. Gruźlica krtani (tuberculosis laryngis). Cemhy. Może wystąpić uczucie kłu­cia lub suchość gardła, towarzyszące kaszlowi i chrypce, lub nawet bez­głosowi. Mniej częste przyczyny. Gruźlica gardła (uczucie pieczenia); błonica gardła (uczucie zatkania w miejscu powstania błony); obrzęk naczynioruchowy gard­ła; nowotwory łagodne gardła; łagodne nowotwory migdałka podniebiennego; kamień migdałkowy; hiperkeratoza gardła; zapalenie stawów krtani; ostre zapalenie zatok dodatkowych nosa (ściekanie wydzieliny do gardła powoduje bolesność i pieczenie jamy nosowo-gardłowej i gardła); skrzywienie przegro­dy nosowej (suchość); hiperpłazja wyrośli adenoidalnych (suchość); zanik gardła górnego (suchość); ciało obce w gardle (łechcący ból); parestezje gard­ła (histeria, nerwica, wiąd, porażenie opuszkowe, ciężka niedokrwistość, za­burzenia żołądkowo-jelitowe, przekwitanie itd.); opryszczka gardła; angina Vincenta (we wczesnym okresie suchość).