Termin głuchota oznacza tu niezdolność słyszenia wskutek jakiegoś zabu­rzenia w receptorach odbierających zewnątrzpochodne bodźce słuchowe w na­rządzie słuchu. Przypadki głuchoty można zaliczyć do jednej z następujących trzech grup: głuchota typu przęwodzeniowego (typu ucha środkowego) wskutek zmian upośledzających przewodzenie dźwięku przez przewód i ucho środkowe; głuchota percepcyjna (typu ucha wewnętrznego) wskutek zmian w błędniku lub w VIII nerwie czaszkowym lub w jego połączeniach ośrodko­wych; i wreszcie głuchota typu mieszanego, łącząca cechy głuchoty typu przęwodzeniowego i percepcyjnego. Głuchotę typu przęwodzeniowego charakteryzują, ogólnie biorąc, następu­jące zmiany: przewodzenie powietrzne wysokich tonów jest lepsze niż tonów niskich; w cięższych przypadkach upośledzenie przewodzenia to­nów wysokich i niskich jest mniej więcej takie samo; bardzo niskie tony mogą być w ogóle niesłyszalne; przewodzenie kostne jest prawidłowe lub niemal prawidłowe; zatem w próbie Rinnego chory słyszy widełki dłużej za pośrednictwem przewodzenia kostnego niż powietrznego (próba Rinnego ujemna); czas przewodzenia kostnego jest zdecydowanie dłuższy od prawi­dłowego, jeśli próbę wykonuje się w gwarnym pomieszczeniu lub u kogoś, kto cierpi na starcze upośledzenie słuchu. Dla głuchoty pereepcyjnej charakterystyczne są następujące zmiany: przewodzenie powietrzne niskich tonów jest lepsze niż wysokich tonów; bardzo wysokie tony mogą być w ogóle niesłyszalne; przewodzenie kost­ne jest wydłużone; przewodzenie powietrzne dźwięku widełek stroikowych trwa dłużej niż przewodzenie kostne (dodatnia próba Rinnego); przewo­dzenie kostne badane przy pomocy widełek stroikowych trwa krócej niż w normie. W afazjach słuchowych (głuchota słowna) chory słyszy bez trudności, ale znane mu dotąd symbole słowne są dla niego jak gdyby obce. Jest to zwykle skutkiem podkorowego uszkodzenia poprzecznego zwoju skroniowego. Głu­chota starcza, występująca u ludzi w podeszłym wieku, polega na stopniowym upośledzeniu percepcji dźwięku, obejmującym tak nerw jak i przewodnictwo kostne. Słyszenie jest upośledzone w czasie aktu ziewania. Ostre zatkanie trąbki słuchowej. Cechy. Występuje utrata ostrości słuchu otypie przewodzeniowym. Przewlekłe zatkanie trąbki słuchowej. Cechy. Charakterystycznym objawem jest głuchota typu przęwodzeniowego, skojarzona z dzwonieniem w uszach, wciągnięciem błony bębenkowej, uczuciem pełności w uchu oraz objawami zależnymi od obecności gęstej wydzieliny w jamie bębenkowej. Zatkanie woszczyną. Cechy. Wydaje się, że dla doprowadzenia fal słucho­wych i utrzymania słyszenia wystarczy nawet bardzo wąski kanalik. Prze­mieszczenie masy woszczyny wskutek drobnych wstrząsów lub wskutek ru­chów żucia może doprowadzić do całkowitego zamknięcia przewodu i do głu­choty. Podobny rezultat ma często kąpiel, gdyż wówczas zwilżony korek powiększa swoją objętość. Całkowite zamknięcie pociąga za sobą natych­miast wystąpienie uczucia pełności w uchu, głuchotę, dzwonienie, a często zawroty głowy. Częstym objawem jest autofonia, to znaczy własny głos chorego wydaje mu się zmieniony, głośny, miękki lub odległy. Objawy mo­gą mieć charakter okresowy lub ciągły. Mogą wystąpić nieznaczne nerwobóle oraz mdłości; oto-skopia (przy pomocy której stwierdza się brązowawe lub czarnawe masy, łatwe do usunięcia przez płukanie przy pomocy strzykawki). Ostre zapalenie ucha środkowego (otitis media acuta). Cechy. Istnieje zwy­kle okres zwiastunowy, trwający kilka godzin, w ciągu którego chory odczu­wa pełność w uchu, słyszy swój własny głos nadmiernie głośno (autofonia); równocześnie występuje głuchota i dzwonienie. Potem narasta ból, który trwa aż do chwili pęknięcia błony bębenkowej lub — jeśli to nie nastąpi — do opanowania ostrego stanu zapalnego odpowiednią terapią. Po ustąpieniu ob­jawów zapalenia słuch powraca zazwyczaj stopniowo do normy. Ostre zapalenie wyrostka sutkowatego (mastoiditis acuta). Cechy. Może występować głuchota typu przewodzeniowego z dzwonieniem lub bez. Cięż­kość lub narastanie tych objawów jest cenną wskazówką intensywności pro­cesu w wyrostku sutkowatym. Przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego (otitis media suppurativa chro­nica simplex). Cechy. Głuchota typu przewodzeniowego jest w tym schorze­niu skojarzona z ciągłym lub okresowym wyciekiem ropnej, cuchnącej treści. Przebyte dawno ostre zapalenie ucha środkowego o typie martwiczym z przebiciem błony, jak to się widuje w odrze, płonicy i błonicy; perforacja centralna błony z tkanką ziarninową, polip lub częściowe pokry­cie nabłonkiem wzgórka (promontorium); zgrubiała, zbliznowaciała błona bę­benkowa; przewlekły przebieg. Otoskleroza (otosclerosis). Cechy. Zasadniczymi objawami są; pogorszenie słuchu oraz dzwonienie. Stałym objawem podmiotowym jest postępująca utra­ta słuchu. Może ona jednak mieć przebieg tak stopniowy, że chory tego nie­mal nie zauważa. Tym niemniej upośledzenie rozwija się z roku na rok, aż w końcu usłyszenie ludzkiego głosu czy innych znajomych dźwięków staje się trudne albo wręcz niemożliwe. Póki uszkodzenie nie obejmuje błędnika, pozo­stać może słyszenie wysokich tonów, jak np. śpiewu lub instrumentów mu­zycznych. Wskutek takiego zjawiska słyszenie może być zupełnie dobre, gdy chory znajduje się w hałaśliwym pomieszczeniu (paracusis Willisi). Ostre zapalenie błędnika (labyrinthitis acuta). Cechy. W większości przy­padków czynność słuchowa zajętego ucha jest nie tylko poważnie upośle­dzona, ale nawet całkowicie zniszczona, zależnie od typu zapalenia obejmu­jącego błędnik. Próby wykazują upośledzenie lub utratę przewodnictwa kost­nego po zajętej stronie i dodatni objaw Webera w kierunku ucha przeciwle­głego. Gdy sprawa ropna ogranicza się do przewodów półkolistych, upośle­dzenie czynności słuchowej jest częściowe, natomiast wraz z całkowitym zniszczeniem ślimaka następuje zupełna głuchota. Głuchota urazowa i zawodowa. Cechy. Uszkodzenie wskutek wybuchu z na­stępową głuchotą należy zwykle do jednego z dwóch typów. W pierwszej postaci siła działa przede wszystkim na ucho środkowe, zwykle z przerwaniem błony bębenkowej i następową głuchotą, która waha się od nieznacznej do całkowitej i może być okresowa lub trwała. Z reguły głuchota w podobnych przypadkach jest łagodna i przejściowa. W postaci drugiej zmiany dotyczą głównie ucha wewnętrznego, z pęknięciem błony bębenkowej lub bez, oraz z cechami urazu zewnętrznego. Przy lekkich uszkodzeniach głuchota jest zwykle niezbyt nasilona; im cięższy uraz jednak, tym znaczniejsze upośledze­nie słyszenia tonów wysokich, zwykle silniejsze po jednej stronie. Ciężkie uszkodzenie prowadzi do całkowitej lub prawie całkowitej głuchoty. Głucho­ta spowodowana hałasem jest inną postacią urazu akustycznego — długotrwa­łego działania głośnych dźwięków, spotykaną u kotlarzy, blacharzy, pilotów czy telefonistek. Wielokrotne urazy prowadzą do upośledzenia słyszenia wy­sokich tonów. Głuchota kesonowa jest skutkiem wielokrotnych napadów ostrego zapalenia ucha środkowego wskutek zmian ciśnienia atmosfery. Bez­pośrednie uszkodzenie błędnika podczas zabiegów chirurgicznych oraz po­średnie uszkodzenie, jak przy uderzeniach, upadku lub przy złamaniu pod­stawy czaszki, mogą również powodować głuchotę, która jest zwykle nieod­wracalna. Złamania przebiegające przez kość skroniową mogą być przyczyną częściowej lub całkowitej głuchoty. Przebyty uraz o typie podmuchu lub inny; praca zawodowa. Zapalenie n. VIII (neuritis nervi acustici). Cechy. Głuchota typu percep-cyjnego wskutek zmian zwyrodnieniowych w narządzie Cortiego, w nerwie słuchowym lub w obu tych tworach może być wynikiem działania środków farmakologicznych lub trucizn (chinina, chinidyna, salicylany, alkohol, tytoń, arsen, ołów, fosfor, tlenek węgla, olejek komosy, rtęć, morfina, barwniki ani­linowe, streptomycyna). Widuje się ją też czasem po przebyciu nagminnego zapalenia przyusznic, grypy oraz w przebiegu cukrzycy. We wszystkich przy­padkach następuje obniżenie górnej granicy słyszalnych tonów, znaczne po­gorszenie przewodnictwa powietrznego. Przebyte zatrucie środkami farmakologicznymi lub truciz­nami, choroby zakaźne lub cukrzyca; brak zawrotów głowy; brak organicz­nych zmian w obrębie ucha środkowego. P. też wyżej głuchota urazowa i za­wodowa. Gorączka sienna (uczuleniowe zapalenie błony śluzowej nosa; naczynio- ruchowe zapalenie błony śluzowej nosa; catarrhus aestivus; rhinitis hyper- aesthetica; coryza vasomotorica). Cechy. W wielu przypadkach następuje cza- sowa głuchota wskutek przejścia procesu nieżytowego na ujścia trąbek słu- chowych i na jamę nosowo-gardłową. Płonica (scarlatina). Cechy. Powikłania uszne po tej chorobie należą do najczęstszych przyczyn głuchoty u dzieci. Ciężkie postacie rzekomobłoniczego zapalenia gardła są prawie zawsze skojarzone z zapaleniem ucha, które roz­wija się aż do zropienia i przebicia błony bębenkowej, szerząc się na błędnik i stając się w krótkim czasie przyczyną głuchoty. Odra (morbilli). Cechy. Zapalenie ucha środkowego nie jest wcale w tej chorobie rzadko spotykane i może prowadzić do przebicia błony bębenko­wej lub schorzenia wyrostka sutkowatego; występuje wówczas głuchota o zmiennym nasileniu. Zapalenie jamy nosowej w okresie inwazji może przejść w postać przewlekłą i spowodować powiększenie migdałków i adeno-idów, co pociąga za sobą pogorszenie słyszenia. Histeria (hysteria). Cechy. Głuchota pochodzenia histerycznego może być całkowita i występuje czasem na przemian, a czasem jednocześnie ze ślepo­tą o tej samej genezie. Zatrucie chininą (cinchonismus). Cechy. Najbardziej stałymi wczesnymi objawami podawania dużych dawek chininy jest dzwonienie w uszach, ból głowy, zaburzenia widzenia. Przy jeszcze wyższym dawkowaniu pojawia się głuchota, najpierw częściowa, potem całkowita. Objawy ustępują po odsta­wieniu leku. Krwotok do błędnika. Cechy. Głuchota występuje nagle, towarzyszą jej mdłości, omdlenia i zawroty głowy ze skłonnością do przewracania się na stronę uszkodzoną, jeśli sprawa jest jednostronna. W wywiadach stwardnienie tętnic; uraz, obecność w oko­licy wybuchu lub jakieś zaburzenia hematologiczne (białaczka, niedokrwistość złośliwa, krwawiączka, plamica krwotoczna); dzwonienie w uszach. Zespół Méniére'a. Cechy. Nagła utrata słuchu, której towarzyszy dzwonie­nie i zawroty głowy. Te ostatnie osiągają takie nasilenie, że chory nie jest w stanie utrzymać równowagi i pada. Zazwyczaj najbardziej niepokojące ob­jawy ustępują w ciągu kilku dni, ale utrzymuje się pewien stopień pogorsze­nia słuchu, dzwonienie i zawroty głowy, które mogą trwać latami, głuchota natomiast stopniowo postępuje aż do całkowitej. Kiła mózgowo-rdzeniowa (syphilis cerebro-spinalis). Cechy. Postać ciężkiego upośledzenia słuchu z dzwonieniem (lub bez) występuje w przebiegu kiły układu mózgowo-rdzeniowego wskutek zmian kilakowych w oponach i osłon­kach nerwu słuchowego oraz wskutek wtórnego zaniku zwoju spiralnego śli­maka i narządu Cortiego. Podobne zmiany w nerwie przedsionkowym stają się przyczyną zawrotów głowy, oczopląsu i ataksji błędnikowej; w końcu do­chodzi do zniszczenia błędnika z utratą jego wrażliwości na dźwięki. Kiła wrodzona (syphilis congeni ta). Cechy. Między 4 a 8 tygodniem życia rozwija się u dziecka zapalenie błony śluzowej nosa (sapka), które może prze­chodzić na jamę nosowo-gardłową i trąbki słuchowe, powodując głuchotę. Ponadto ciężka kiła w okresie płodowym prowadzi często do zniszczenia śli­maka, tak że dziecko rodzi się już całkowicie głuche. Odoponowe zapalenie błędnika i nerwu słuchowego (neurolabyrinthis me-ningitica). Cechy. W przebiegu zapalenia opon nagle występuje głuchota jed­nego lub obu uszu, zwykle ciężka lub całkowita, o typie percapcyjnym, która jest zjawiskiem trwałym. Stan taki może również wystąpić w przebiegu za­palenia mózgu i opon mózgowych, duru brzusznego, grypy, płonicy lub odry. Nagminne zapalenie przyusznicy (parotitis epidémica). Cechy. Bywa ból ucha, nawet zapalenie ucha środkowego, i lekkie upośledzenie słuchu. Czyraczność zewnętrznego przewodu słuchowego (furunculosis meatus acu-stici externi). Cechy. Głuchoty nie spotyka się często, a jeśli ona wystąpi, zależy od zatkania przewodu. Ciało obce w zewnętrznym przewodzie słuchowym. Cechy. Jeśli ciało obce nie spowoduje niepokojących objawów, może ono tkwić w uchu przez długi czas, ulegając otorbieniu przez woszczynę z domieszką złuszczonego nabłonka, aż wreszcie może zatkać przewód i doprowadzić w ten sposób do głuchoty. Ostre zapalenie błony bębenkowej (myringitis acuta). Cechy. Występuje lekkie upośledzenie słuchu z dzwonieniem, poprzedzające lub towarzyszące wstępnym bólom; objawy te trwają, póki nie ustąpi zapalenie. Wyprysk ucha zewnętrznego (eczema auriculi externi). Cechy. Każde za­jęcie przewodu zewnętrznego może powodować obrzmienie dostateczne do zamknięcia światła tego przewodu i wywołania przejściowej głuchoty. Guz mózgu (mostu). Cechy. Guz rozwijający się w dolnej części mostu, atakuje zwykle nerw słuchowy, powodując głuchotę; jednocześnie zajmuje on nerw , powodując zez zbieżny,wywołując porażenie mięśni twarzy. Czasem bywa porażenie naprzemienne (nerw czaszkowy po tej samej stronie, porażenie połowicze po stronie przeciwległej); może wy­stąpić sprzężone zbaczanie gałek ocznych ku stronie przeciwległej do poraże­nia twarzy; ogólne objawy guza (ból głowy, wymioty, tarcza zastoinowa). Przewlekłe zapalenie kłębków nerkowych (glomerulonephritis chronica). Cechy. Niekiedy spotyka się różne postacie głuchoty. Mocznica (uraemia). Cechy. Czasami wybija się wśród objawów głuchota mocznicowa, która jest prawdopodobnie przejawem zmian mózgowych. Mogą jej towarzyszyć uporczywe bóle głowy, mdłości i inne dolegliwości żołąd­kowe. Kretynizm sporadyczny (obrzęk śluzowaty niemowląt). Cechy. Bardzo często występuje głuchota wskutek adenoidów lub w związku z chorobą ucha środ­kowego. Głuchota wrodzona. Cechy. Zdarza się ona z powodu zaburzenia rozwoju ślimaka z przyczyn dziedzicznych lub wskutek kiły; u matki różyczka i uszko­dzenie ślimaka; erytroblastoza prowadząca do uszkodzenia ślimaka, lub też> uraz porodowy powodujący uszkodzenie mózgu lub krwotok do ślimaka. Przewlekła białaczka szpikowa (myelosis leucaemica chronica). Cechy. Głu­chotę stwierdza się często; może ona wystąpić wcześnie i jest prawdopodobnie spowodowana krwotokiem. Czasem raptownie rozwijają się objawy, nasuwa­jące podejrzenie choroby Meniere'a wskutek białaczkowego nacieczenia lub krwotoku do przewodów półkolistych. Mniej częste przyczyny. Plamica krwotoczna; opryszczka (herpes) małżo­winy; kiłowe zapalenie błony śluzowej nosa; kiła ucha środkowego; pierwotny zanik nerwu słuchowego; wrodzone zarośnięcie zewnętrznego przewodu słu­chowego; zanik mózgu; zieleniak (chloroma); błonica; dur brzuszny; wylew krwawy do mózgu; wodogłowie; rak błędnika; osteogenesis imperfecta; czasz­ka wieżowata (oxycephalia); niedokrwistość złośliwa; dur plamisty; guz nerwu słuchowego; nowotwory zewnętrznego przewodu słuchowego (wyrosłe kostne, brodawczak, gruczolak gruczołów woszczynowych, naczyniak, rak); półpasiec uszny; grzybica ucha; przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego z perla­kiem (cholesteatoma); rozlane zapalenie ucha zewnętrznego; myringitis bul­losa; urazowe pęknięcie błony bębenkowej; ostre zapalenie ucha środkowego wskutek zmian barycznych; głuchoniemota; symulacja; gruźlica ucha środ­kowego; wodniak błędnika; przewlekłe zrostowe zapalenie ucha środkowego; przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa; zanikowe zapalenie błony śluzowej nosa i przyczyna nieznana.