Drgawki są napadowymi, mimowolnymi skurczami mięśni. Niniejszy roz­dział dotyczy bardziej uogólnionych postaci. W większości przypadków obie strony ciała, twarzy, szyi, kończyny górne, tułów i kończyny dolne ulegają drgawkom w jednakowym stopniu, ale drgawki mogą ograniczyć się lub bar­dziej zaznaczać tylko po jednej stronie. Zwykle są one kloniczne, rzadziej tężcowe lub toniczne. W drgawkach fonicznych zajęte mięśnie ulegają usztyw­nieniu, podczas gdy w drgawkach klonicznych drgają w gwałtownych ruchach skurczowych. Często trwają one tylko sekundy lub minuty. W większości przypadków dochodzi do utraty świadomości. Wyładowanie ruchowe, które wytwarza napady drgawkowe, może być skutkiem uchwytnych zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego, zmian cho­robowych lub urazu, zaburzeń metabolicznych, stanów toksycznych lub czyn­ników psychicznych (drgawki objawowe); może też być wynikiem wrodzonej chwiejności motorycznej (drgawki idiopatyczne). Tak więc drgawki można zgrupować w dwie duże grupy — objawową i samoistną. W przypadku nie­mowląt i dzieci, za istotny czynnik etiologiczny uważa się ostre choroby go­rączkowe, w których występują drgawki objawowe odpowiadające dreszczom u dorosłych. U wielu takich pacjentów w późniejszym okresie życia nigdy nie występują napady drgawek (p. niżej). Nierzadko jednak drgawki obja- wowe rnogą być zwiastunem okresowych napadów drgawkowych w postaci idiopatycznej. Epilepsia idiopathica. Cechy. Drgawki praktycznie stanowią cały obraz cho­roby; kiedy więc pojawiają się, stan taki określa się nazwą ,,grand mai". Na­pady zwykle poprzedza aura, najczęściej czuciowa. Początek jest nagły, często z głośnym krzykiem, a pacjent pada bez świadomości, zwykle bez jakich­kolwiek wysiłków zapobiegawczych. Drgawki składają się z trzech okresów; okres foniczny, w którym występuje ogólna sztywność, bardziej zazna­czona po jednej stronie, głowa w refrakcji i obrócona ku jednej stronie, łok­cie i nadgarstki zgięte, dłonie zaciśnięte, dolne kończyny wyprostowane, mięśnie oddechowe ustalone, co powoduje szarość i sinicę, źrenice rozsze­rzone, czas trwania jedynie kilka sekund; okres kloniczny, w którym za­czynają się drgawki, wzmagając się co do nasilenia i częstotliwości do gwał­townych drgawek; twarz, oczy, głowa, tułów i kończyny są dotknięte nimi głównie po jednej stronie, z przygryzaniem języka, pianą na ustach, mimowol­nym moczeniem i oddawaniem kału, zimnymi potami, przyspieszonym tętnem, głośnym oddychaniem; cały ten okres trwa od jednej do dwóch minut; śpiączka, w której kończyny ulegają zwiotczeniu i przykurczeniu; pacjent stopniowo powraca do świadomości lub popada w sen naturalny. W stanie epileptycznym nawracające drgawki występują bez powrotu do świadomości, ciepłota ciała wzrasta (do 39,5—40,5°C), a tętno i oddech ulegają znacznemu przyspieszeniu. W padaczce ogniskowej i typu Jacksona napady drgawkowe, w których występuje wybitna faza kloniczna, mogą zaczynać się w pojedyn­czych grupach mięśni i stąd szerzą się szybko, obejmując całe ciało, albo też mogą przestawać szerzyć się, kiedy na przykład tylko jedna połowa ciała została objęta nimi lub jedynie kończyna górna czy dolna. Skurcze foniczne mięśniowe nie są wybitne. W wywiadzie rodzinnym — niekiedy alkoholizm, padaczka lub choroba psychiczna; początek napadów zawsze przed 30 r. życia, naj­częściej poniżej piątego roku; w wywiadzie — nawracające napady; czasem blizny po uprzednim napadzie; brak objawów choroby organicznej oprócz niektórych przypadków padaczki typu Jacksona; badanie elektroencefalo-graficżne. Uraemia (insufficieiitia renum absoluta). Cechy. Niekiedy występują napady podobne do padaczki. Początek jest nagły lub poprzedzony bólem głowy i nie­pokojem. Drgawki są zwykle uogólnione, przypominając padaczkę idiopatycz-ną (rzadko krzyk) i mogą one nawracać nagle. Ciepłota ciała jest zwykle niska, ale może się podnosić. Amaurosis uraemica może być wynikiem zmian w siatkówce i mija po jednym lub po dwóch dniach. Drgawki miejscowe lub Jacksonowskie mogą także występować w mocznicy. W wywiadzie — choroba nerek; otępienie umysłowe i apa­tia; ból głowy (często w okolicy potylicznej); skurcze mięśni twarzy i rąk; napadowa duszność; wymioty,- skąpomocz; białkomocz; wałeczki w moczu; krwiomocz; wysoki poziom mocznika we krwi (badanie chemiczne krwi); za­palenie siatkówki (oftalmoskopia). Hysteria. Cechy. Drgawki występują we wszystkich postaciach (maior, mi­nor, cataleptica). Napady są znaczne i uporczywe, a drgawki mniej lub bar­dziej rozmyślne. Nie dochodzi do utraty świadomości, pacjent opiera się pró­bie otwierania oczu, a ucisk okolicy wcięcia nadoczodołowego powoduje co­fanie głowy. Zwieracze nie są rozluźnione, język lub policzki rzadko ulegają przygryzieniu, odruch podeszwowy jest prawidłowy. Napady drgawek poja- wiają się w niektórych stanach emocjonalnych i ustępują, kiedy nie okazano współczucia. Drgawki w gorączce u niemowląt i dzieci. Cechy. U młodszych dzieci po­czątek zakaźnych chorób gorączkowych czasami zaznacza się drgawkami, któ­re zastępują dreszcze u dorosłych. Drgawki są uogólnione, lecz mogą być jednostronne; z reguły występuje utrata świadomości. Najczęściej pojawiają się w początkach płatowego zapalenia płuc, płonicy, ostrego zapalenia opon mózgowych, krztuśca, ostrego zapalenia rogów przednich rdzenia kręgowego, zapalenia żołądka i jelit, zapalenia miedniczek nerkowych, zapalenia ucha środkowego i zapalenia szpiku kostnego; zawsze towarzyszy im wysoka go­rączka (40 do 40,5°C). Tetania (spasmophilia). Cechy. Uogólnione drgawki w postaci epileptoidal-nej są nadzwyczaj częste u niemowląt w tężyczce. Później spotyka się rza­dziej. Mogą one występować bez wyraźnej przyczyny wywołującej i bywają bardzo liczne. Mogą znikać stopniowo lub nagle. Może wystąpić skurcz ręki i stopy lub skurcz krtani; bywa dodatni objaw Chvosteka, co ma szczególne znaczenie, jeśli chory jest w wie­ku poniżej pięciu lat (skurcz mięśni twarzy przy podrażnieniu nerwu twarzo­wego tuż przed ujściem zewnętrznym przewodu słuchowego zewnętrznego); dodatni objaw Trousseau, co jest istotne w wieku poniżej pięciu łat (zgięcie nadgarstka po uciśnięciu przez kilka minut ramienia z zahamowaniem fali tętna); niski poziom wapnia w surowicy i zwiększona zawartość fosforu w przypadkach niedoczynności przytarczyc. Eclampsia. Cechy. Drgawki rzucawkowe pojawiają się u ciężarnych lub ro­dzących kobiet — nagle bez jakichkolwiek objawów zapowiadających lub po wstępnych objawach toksemii. Napad rzucawki może występować w dzień lub w nocy, zaczynając się wywracaniem oczu, rozszerzeniem źrenic, drgawkami, następnie skurczami w zakresie mięśni twarzy, i dalej kończyn górnych, tu­łowia i kończyn dolnych. Drgawki mają zwykle charakter kloniczny, a czasa­mi foniczny. Oddech jest chrapliwy, twarz przekrwiona, usta chorej pokry­wają się pianą, język często ulega przygryzieniu. Podczas drgawek, które mogą trwać kilka sekund do dwóch minut, kobieta jest nieprzytomna; po na­padnie drgawek pacjentka zapada w śpiączkę, która trwa różnie długo. Występowanie podczas ciąży, przed, podczas lub po poro­dzie; niekiedy uprzednio objawy toksyczne (wzrost ciśnienia krwi, zaburze­nia widzenia); wyraźny białkomocz. AlcohoBsmus chronicus. Cechy. Epileptoidałne drgawki bywają bezpośred­nim wynikiem przewlekłego alkoholizmu. Są one postacią dobrze rokującą w tym względzie, że drgawki znikają całkowicie po powrocie do abstynencji. v. Główne objawy. W wywiadzie — przewlekłe nadużywanie alkoholu; zmiany 1 psychiczne (upośledzenie zdolności skupienia się, pamięci i osądu, niedbal­stwo, rozdrażnienie); przekrwiona, pokryta żyłkami twarz; zaburzenia trawie­nia; drżenie rąk i języka; występowanie zapalenia wielonerwowego; stward­nienie tętnic; marskość wątroby. Meningitis. Cechy. W niektórych postaciach zapalenia opon mózgowych mogą powstać drgawki, ale są one bardziej prawdopodobne u dzieci. Paralysis progressiva (dementia parałytica). Cechy. W tej chorobie wystę­pują napady drgawek epileptoidalnych, dwóch rodzajów: ograniczony na­pad drgawek typu Jacksona powodujący utratę siły, przejściową lub trwałą, oraz uogólnione drgawki epileptoidalne, którym — gdy są ostre — towa­rzyszy gorączka, a po których ulegają pogorszeniu objawy psychiczne. Lues cerebrospinalis. Cechy. W kile mózgu występują drgawki ogólnie o charakterze padaczkowym; są one skutkiem albo rozlanego zakażenia kilo­wego, albo wzrostu ciśnienia śródczaszkowego w połączeniu z zapaleniem opon okolicy podstawy mózgu. Napady jacksonowskie lub napady ogniskowe pochodzą z ograniczonych ognisk kilakowych. Uszkodzenie naczyń mózgu (krwotok, zakrzep, zator). Cechy. Drgawki mogą powstawać w każdej postaci uszkodzenia naczyń, ale śpiączka bez drgawek jest częstszym objawem. Tetanus. Cechy. Choroba charakteryzuje się powstawaniem skurczów fo­nicznych mięśni, występujących w częstych napadach. Drgawki zaczynają się w mięśniach żucia (trismus), rozprzestrzeniają się na mięśnie grzbietu (ortho- -tonus), a później mogą obejmować brzuch i kończyny. Mięśnie rąk zwykle niew są nimi objęte. W wywiadzie — zranienie; okres wylęgania 5 do 12' dni; pierwsze objawy dotyczą szczęk i karku; często nawroty skurczów; zlewne poty; podniesienie ciepłoty ciała; sztywność mięśni brzucha. Syndroma Adams-Stokesi. Cechy. Padaczkowe lub apoplektyczne drgawki pojawiają się od czasu do czasu, bez towarzyszących porażeń. Główne objawy. Występowanie u osób z miażdżycą w drugiej połowie ży­cia; w wywiadzie — poprzednio napady drgawek; obecność bloku serca (elektrokardiogram); wydatne zwolnienie tętna, zwłaszcza podczas napadu (40, 30, 20 uderzeń na minutę lub mniej). Asphyxia (utonięcie, uduszenie, zadzierzgnięcie). Cechy. W zamartwicy wy­stępują jakby obronne drgawki dla uzyskania oddechu, a w końcowym okre­sie w wielu przypadkach prawdziwe drgawki padaczkowe. Występowanie w okolicznościach uniemożliwiających od­dychanie; sinica; wczesna utrata świadomości; przekrwienie żył głowy; słabe tętno; krwotoki; wczesne zatrzymanie oddychania. Tumor cerebri. Cechy. Uogólnione drgawki padaczkowe mogą powodoy*ać guz umiejscowiony prawie w każdej części mózgu, niekoniecznie w bezpo­średnim sąsiedztwie obszaru ruchowego. Drgawki występują z reguły w sto­sunkowo późnym okresie choroby, chociaż niekiedy pojawiają się jako^pb-jaw początkowy. Napady jacksonowskie występują szczególnie "uj^guzeicMa zlokalizowanych koło ośrodków korowych. W tych przypadkac TdrgawkiN^ zaczynają się skurczem tonicznym, po którym następuje kurcz kliniczny po­jedynczego mięśnia lub grupy mięśniowej, czasami szerząc się na całe ciało w określony sposób i systematycznie. Bywa aura czuciowa w pierwszej za­jętej części ciała. Świadomość bywa zachowana. Niekiedy ból głowy; wymioty, często wczesne i stałe (zwłaszcza w nowotworze móżdżku i mostu), niezależnie od pokarmów, bez towarzyszących mdłości, niekiedy chlustające; zapalenie nerwu wzrokowego (tarcza zastoinowa, zapalenie brodawki nerwu wzrokowego), zwykle obustron­ne; zawroty głowy; bywają zaburzenia umysłowe lub emocjonalne; czasem drgawki; zwolnione tętno; objawy lokalizujące; badanie radiologiczne (angio­grafia; wentrykulografia itp.). Hypoglycaemia spontanea et hyperinsulinismus. Cechy. W ostrych napa­dach mogą występować drgawki padaczkopodobne. Mniej częste przyczyny. Tumor cerebelli (drgawki toniczne po tej samej stronie); lues congenita (drgawki bywają śmiertelne w pierwszych tygodniach życia); haemorrhagia (po szybkiej utracie dużej ilości krwi); compressio ce­rebri; uraz głowy (przy urodzeniu lub w późniejszym okresie życia); degene-ratio polycystica renum; cysticercosis cerebri; morbus Addisoni; stenosis aortae; psychasthenia; abscessus cerebri (zwykle późny); hydrocephalus;, hyperpyrexia; idiotismus; poliomyelitis acuta (postać oponowa); oxycephalia; microcephalia; porencephalia; sclerosis tuberosa; angioma cerebri congenitum (np. choroba Sturge-Webera); aneurysma cerebri congenitum; purpura; tuber­culoma; sclerosis multiplex; nephritis acuta (u dzieci w początkach choroby); myelitis acuta diffusa (początek); hemiplegia infantum; tachycardia paroxys-malis; fibrillatio paroxysmalis; encephalitis lethargica; encephalomyelitis; encephalitis postinfectiosa; encephalitis toxoplasmatica; morbus Schilderi; kernicterus; diplegia congenita; morbus von Gierke; arteriosclerosis; demen­tia presenilis; malaria; cholaemia; echinococcus; hyperventilatio; encephalo­pathy hypertonica; morbus Tay-Sachsi; oedema angioneiiroticum cerebri; polyarteriitis nodosa; lupus erythematosus disseminatus; pertussis; alkalosis; coma diabeticum; reticuloendotheliosis; status lymphaticus (?); aneurysma dissecans; oligophrenia phenylopyruvica; leki i trucizny (piołun, arsen, złoto, kardiazol, kamfora, koramina, pikrotoksyna, sporysz, strychnina, kofeina, amfetamina, benzen, benzol, tlenek węgla, środki owadobójcze, ołów, fenol, DDT itp.); symulacja; przestrach; udar cieplny; zakażenie lub zakrzep zatok opony twardej lub żył kory mózgu (uogólnione lub miejscowe); przedawko­wanie insuliny; napadowy kaszel.