Miażdżyca tętnicy głównej. Sprężyste ściany tętnicy głównej amortyzują w warunkach prawidłowych wahania ciśnienia tętniczego zależne od rytmicznych skurczów serca, działając jak „powietrznia". Rozległe zmiany miażdżycowe w ścianie tętnicy głównej upośledzają jej sprężystość i znoszą ten wpływ amortyzujący. U chorych z miażdżycą aorty obserwuje się często wzrost ciśnienia skurczo­wego, nie przekraczający w większości przypadków 200 mm Hg. Ciśnienie roz­kurczowe zwykle pozostaje prawidłowe. Nadciśnienie tego typu widujemy nie­rzadko u osób w podeszłym wieku, które przez całe życie miały ciśnienie prawi­dłowe. Współistnieją zwykle inne objawy sugerujące miażdżycę tętnicy głów­nej — szmer skurczowy na rękojeści mostka i w II prawym międzyżebrzu, niezbyt głośny, bez mruku, wydłużenie tętnicy głównej w obrazie radiologicz­nym, czasem obecność w jej ścianie zwapniałych blaszek, widocznych na zdjęciu. Często współistnieją także objawy sugerujące miażdżycę innych tętnic — zmiany psychiczne i neurologiczne wskazujące na uszkodzenie mózgu, bóle dławicowe, objawy niedrożności tętnic kończyn dolnych. Odróżnienie tych przypadków od choroby nadciśnieniowej posiada znacze­nie praktyczne ze względu na odmienne rokowanie i podejście lecznicze. Obecność umiarkowanego zwykle nadciśnienia skurczowego nie wywiera wyraźniejszego wpływu ani na poczucie chorego, ani na jego dalszy los. O prze­biegu choroby decyduje nasilenie zmian miażdżycowych w tętnicach wieńco­wych i mózgowych, nie pozostające w związku z wysokością ciśnienia skurczo­wego. Stosowanie u tych chorych leków hipotensyjnych jest zbyteczne, a może nawet okazać się szkodliwe, zwiększając niebezpieczeństwo zakrzepów mózgo­wych. Wybiórczy wzrost ciśnienia skurczowego towarzyszy niektórym przypadkom niedomykalności zastawek półksiężycowatych aorty. Nadciśnienie takie zależy od nadmiernej ilości krwi wyrzucanej do tętnicy głów­nej podczas skurczu serca. Nie wywiera ono zasadniczego wpływu na przebieg choroby i nie wymaga osobnego leczenia. Podobnego pochodzenia bywa nadciśnienie „skurczowe" spotykane u nie­których chorych z blokiem przedsionkowo-komorowym. Wol­ną czynność serca chorzy ci wyrównują zwiększeniem rzutu skurczowego, co może dawać mierne podwyższenie ciśnienia skurczowego. Ciśnienie rozkurczowe jest prawidłowe lub obniżone. Wzrost ciśnienia skurczowego przy prawidłowym lub obniżonym ciśnieniu rozkurczowym zdarza się również w nadczynności tarczycy, zwłasz­cza jeżeli choroba rozwija się u osób starszych, ze zmianami miażdżycowymi w tętnicy głównej. Po przywróceniu prawidłowej czynności tarczycy odpowied­nim leczeniem nadciśnienie takie powraca do normy.