A A A

BUDOWA NEFRONU

Liczba uefronów w każdej nerce wynosi i do 1,5 miliona. W skład każdego z nich wchodzą: Ciałko nerkowe (corpusculum renis s. Malpighi). Ciałka nerkowe występują w korze nerki w ilości 5—6 w 1 mm3; przez obie nerki przepływa dziennie około 500— 600 litrów krwi. Ciałka nerkowe są zgrupowane dokoła tętnic międzyzrazikowych i każde z nich otoczone jest «labiryntem» kręto biegnących odcinków kanalika nerkowego . Ciałko jest tworem kulistym o średnicy około 100—300, dostrzegalnym więc gołym okiem; można w nim wyróżnić dwa bieguny: naczyniowy i kanalikowy. Na biegunie naczyniowym wchodzi do ciałka gałązka tętnicy między-zrazikowej — tzw. naczynie doprowadzające (vas ąfferens), obok niego zaś wychodzi z ciałka nieco cieńsze naczynie odprowadzające (vas efferens). Na przeciwnej stronie bieguna naczyniowego leży biegun kanalikowy albo mo­czowy, w miejscu gdzie torebka kłębka przechodzi w następny odcinek nefronu. Kłębek (glomerulus) zaopatruje naczynie doprowadzające (vas ąfferens), które tuż przed wejściem do kłębka ma zgrubiałą błonę środkową i w niej, prócz typowych komórek mięśniowych gładkich, warstwę komórek mięśniowo-nabłonkowych podobnych do komórek występujących również w zespoleniach tętniczo-żyl­nych. Komórki te pęczniejąc mogą zupełnie zamykać światło naczynia; tworzą one tzw. poduszeczkę biegunową i cały kłębek na pewien czas może być wyłączony. Kłębek utworzony jest mniej więcej przez 50 naczyń włosowatych ułożonych w kręte pętle; wzdłuż swego przebiegu zespalają się one z sobą i tworzą siatkę dziwną (rete mirabile), ponieważ z połączenia ich wytwarzające się naczynie odprowadzające (vas efferens) jest znowu naczyniem tętniczym. Ściana naczyń włosowatych jest bardzo cienka i porowata zbudowana z komórek śródbłonka zespolonych w syncytium (bez widocznych granic) i z błonki podstawowej, a ponadto z komórek nabłonkowych pochodzących z blaszki wewnętrznej torebki kłębka. Torebka kłębka (capsula glomeruli). W okresie zarodkowym w torebce kłębka można wyróżnić dwie blaszki: wewnętrzną czyli trzewną i zewnętrzną czyli ścienną. Blaszka trzewna przylega wtedy do ściany naczyń kłębka; później jednak jej komórki nabłonkowe upodobniają się do komórek tkanki łącznej i trudne są do odróżnienia od nich. Na biegunie naczyniowym ciałka nerkowego blaszka trzewna przechodzi w ścienną, która z zewnątrz obejmuje cały kłębek. Na biegunie kanalikowym jedno­warstwowy nabłonek plaski blaszki ściennej przechodzi w nabłonek kostkowy następnej części nefronu, tzw. części głównej. Z zewnątrz nabłonek blaszki ściennej torebki pokryty jest błoną podstawową, którą z kolei oplata sieć włókienek kratkowych. Między obu blaszkami torebki kłębka znajduje się szczelinowate światło komory ciałka nerkowego przechodzące w światło części głównej nefronu. Część główna nefronu odchodzi od ciałka nerkowego , z którym jest w bliskich stosunkach czynnościowych; powierzchnia kłębka i powierzchnia części głównej są w ścisłej współzależności. Długość części głównej wynosi około 14 mm, gru­bość 40—60. Część ta w sąsiedztwie ciałka nerkowego tworzy odcinek kręty (ka­nalik kręty I rzędu, tubulus contortus I ordinis), następnie zaś przechodzi w odcinek prosty (pars rectaj, który stanowi część początkową pętli Henlego. Cała część główna nefronu zbudowana jest z charakterystycznych komórek kostkowych od strony światła kanalika wysłanych rąbkiem szczoteczkowym. Badania Sjostranda przy pomocy mikroskopu elektronowego wykazały wysoce złożoną budowę cytoplazmy takiej komórki. Jej wewnętrzny aparat siateczkowy złożony z ciałek Golgiego i błonek plazmatycznych leży najczęściej nad jądrem, zaś liczne i długie mitochondria usta­wione są palisadowato w dolnej części komórki. Od podstawy komórki między po­szczególne mitochondria wnikają podwójne błonki plazmatyczne tworzące dla nich oddzielne pomieszczenia. Rąbek szczoteczkowy zbudowany jest z bardzo cienkich, zamkniętych na obu końcach rureczek, od których w głąb cytoplazmy wnikają nitko­wate pasemka (korzonki). Część cienka pętli Henlego stanowi następny odcinek nefronu. Jej średnica wynosi zaledwie około 15i, długość zaś jest zależna od długości całej pętli; w pętli krótkiej część cienka nie przekracza paru milimetrów i tworzy tylko krótki odcinek ramienia zstępującego , w pętli długiej dochodzi do 8 mm i tworzy znaczny odcinek zarówno ramienia zstępującego, jak i wstępującego. Część cienka zbudowana jest z komórek płaskich przypominających śródbłonek . Część gruba pętli Henlego jest jej dalszym odcinkiem. Długość tej części wynosi około 9 mm, średnica zaś 30—40. Jest ona zbudowana z komórek kostkowych zawierających liczne palisadowato ułożone mitochondria. Wstawka. W pobliżu ciałka nerkowego część gruba pętli przechodzi w ostatni odcinek nefronu, zbudowany podobnie do poprzedniego, we wstawkę . Wstawka tworzy kilka skrętów w obrębie labiryntu (kanalik-kręty II rzędu, tubulus contortus IIordinis), po czym stopniowo przyjmuje budowę cewki zbiorczej, w którą przechodzi. Znaczenie nefronu. Jakie znaczenie mają nefrony? Kłębek jest istotnym narządem wydzielniczym nerki. Woda i inne drobnocząsteczkowe składniki osocza krwi przez cieniutką ściankę naczyń włosowatych kłębka jak przez ultrafiltr przesączają się z krwi do komory ciałka nerkowego. Przesącz ten nie zawierający białka nosi nazwę moczu pierwotnego i obie nerki wydzielają go około 20 litrów na dobę, wielokrotnie więc więcej niż produkują one «moczu ostatecznego). Mocz pierwotny nim zostanie prze­mieniony w mocz ostateczny musi ulec znacznemu zagęszczeniu (mniej więcej do 1,5 1 na dobę) i znaczne ilości wody zostają znowu wchłonięte przez dalsze odcinki nefronu. Z moczu pierwotnego nerka resorbuje ponadto z powrotem do krwi takie jego składniki, które jak cukier i większa część jonów sodu, potasu i chloru muszą być za­trzymane w ustroju. Do moczu wydalane są wreszcie substancje takie jak amoniak, których mocz pierwotny jeszcze nie zawiera.