Podczas gdy ból w stopie lub palcach zwykle jest spowodowany pewnymi miejscowymi zmianami, obserwuje się niekiedy pewne bóle promieniujące, które nie tak łatwo rozpoznać. Guzy miednicy, uciskając lub naciekając splot krzyżowy, rzadko wywołują ból w okolicy podeszwowej stopy i grzbietowej podudzia, jednak staranne badanie trzew miednicy jest konieczne we wszyst­kich przypadkach bólu promieniującego do stóp bez wyraźnych miejscowych przvczvn. Trauma et combustiones. Cechy. Uraz, oparzenia itd., jako przyczyny po­wstawania ran, pęcherzy, otarć itd., wywołują ból, którego źródło jest oczy­wiste. W wywiadzie — uraz, podrażnienie lub oparzenie. Clavus (nagniotek). Cechy. Ból jest zwykle spowodowany uciskiem, urazem lub zapaleniem. Ograniczony przerost naskórka z wgłębianiem się do skóry rogowatego czopu z tej samej tkanki, który pojawia się na grzbietowej powierzchni palców (nagniotek twardy), lub między palcami. Cellulitis et erysipelas. Cechy. W zapaleniu włóknistej tkanki łącznej pod­skórnej pojawia się intensywny ból, natomiast w róży przeważa odczucie pa­lenia, napięcia i sztywność bez ostrego bólu. Gwałtownie rozszerzające się zapalenie z dużym obrzmie­niem, obrzękiem, ciemnoczerwonym ramieniem oraz podniesieniem miejscowej temperatury (zapalenie włóknistej tkanki łącznej); nieregularne rozprzestrze­nianie się, jasnoczerwone, świecące obrzmienie z ostro opadającymi brzegami i miejscowym podniesieniem temperatury (róża); gorączka; leukocytoza. Pes planus (płaskostopie). Cechy. Czasem pojawia się ból, szczególnie po czynnościach związanych z użyciem stopy. Ból jest najbardziej nasilony w okolicy podeszwowej oraz w stawach śródstopowych, występuje jednak również i w innych miejscach stopy, promieniując czasem w górę kończyny oraz niekiedy łącząc się ze skurczem mięśniowym. Do stanu tego dołączają się liczne bóle stóp i podudzi. Utrata prawidłowej giętkości stopy; tkliwość na obmacy­wanie nad miejscami przyczepu więzadeł; chód z powłóczeniem nóg; czasem obrzmienia; zniekształcenie, uwydatniające się podczas stania, z wydłużeniem wewnętrznego brzegu stopy, który spoczywa na podłożu, przy czym kostka przyśrodkowa i głowa kości skokowej są bardziej wypuklone niż zwykle; na odcisku wilgotnej podeszwy widoczne jest wypełnienie obrysu pod łukiem, które normalnie nie występuje. Contusio pedis. Cechy. Stwierdza się ból w obrębie przyśrodkowej krawędzi stopy podczas chodzenia i stania, zmniejszający się podczas odpoczynku. Obecność czynnika etiologicznego (nadmierna czynność, nadwaga, choroba itp., które usposabiają do szybszego powstawania zmęcze­nia mięśni czynnych przy utrzymywaniu łuku podłużnego stopy oraz nacią­ganiu podpory więzadłowej, względnie biorących udział tylko w naciąganiu wiązadeł); wrażliwość na dotyk okolicy nad uszkodzonymi więzadłami; ból zwiększa się podczas biernego grzbietowego zgięcia stopy; ustąpienie bólu po wstrzyknięciu środka znieczulającego miejscowo do uszkodzonego wią­zadła. Hallux valgus (paluch koślawy). Cechy. W przypadkach zwykłych może istnieć tylko nieznaczny tępy ból. W innych stanach, szczególnie przy współ­istniejącym zapaleniu okostneyj lub kaletki maziowej, ból może być tak silny, że może poważnie utrudniać chodzenie. W stanach zapalnych stwierdza się również tkliwość na obmacywanie. Ból umiejscawia się po stronie przyśrodko­wej powiększonej głowy pierwszej kości śródstopia, która jest narażona na urazy. Zniekształcenie z powiększeniem głowy pierwszej kości śródstopia, odchyleniem dużego palca na zewnątrz oraz umiejscowieniem go nad, względnie (rzadziej) pod drugim palcem. Callus. Cecny. Ból powstaje, gdy bardzo twardy nagniotek, szczególnie le­żący na powierzchni podeszwowej stopy, przyciskany jest do znajdującej się pod nim wyczulonej skóry. Zgrubienie naskórka bez zrogowaciałego czopu. Onychocryptosis (wrastający paznokieć). Cechy. Powstaje silny ból z po­wodu wgłębiania się brzegów paznokcia (zwykle palca dużego) w zmienione zapalnie miękkie tkanki bocznych okolic palca, nasilający się przy najmniej­szym ucisku. W wywiadzie — noszenie niewygodnego, ciasnego obu­wia; brzegi paznokcia zagłębione w przerosłej skórze; czasem owrzodzenie z podrażnienia i przedmiotowe objawy zapalenia. Fractura ossis metatarsi. Cechy. Stwierdza się ból, zwiększający się przy ucisku na głowę złamanej kości śródstopia oraz przy ucisku bezpośrednio na miejsce złamania. Przy poruszaniu głową kości ból również się nasila. W wywiadzie — bezpośrednie uderzenie; obrzmienie i pod­skórny wylew krwi; czasem trzeszczenie; chodzenie możliwe po przerzuceniu wagi ciała na piętę; zmiany w obrazie radiologicznym. Fractura phalangum. Cechy. Pojawia się ból w palcu, zwiększający się przy ruchach. W wywiadzie — bezpośrednie uderzenie; objawy przedmio­towe złamania, zwykle złożonego. Fractura calcanei. Cechy. Ból i niemożność obciążenia pięty ciężarem ciała są najbardziej rzucającymi się w oczy objawami. W wywiadzie — upadek na stopę; pogrubienie kości poni­żej kostek; tkliwość na ucisk; trzeszczenie; zmiany w obrazie radiologicznym. Zanokcica (Onychia; paronychia). Cechy. W okolicy zajętego paznokcia stwierdza się pulsujący ból. Stan zapalny oraz wytwarzanie ropy pod i wokół obrąbka naskórkowego i rozluźnienie paznokcia. Ostroga kości piętowej oraz zapalenie powięzi podeszwy. Cechy. Stwierdza się ból i tkliwość na obmacywanie w okolicy dolnej powierzchni pięty, po­jawiające się przy chodzeniu lub staniu. Niekiedy stwierdza się niewielkie obrzmienie oraz bierne grzbietowe zgięcie palców, co może jeszcze bardziej podkreślać uczucie niewygody. Zmiany w obrazie radiologicznym, przedstawiające się zwykle jako kolec (ostroga). Bolesność okolicy guza kości piętowej. Cechy. Pojawia się ból w dolnej części pięty, szczególnie podczas stania. Tkliwość nad tylną powierzchnią guza kości piętowej; zmiany w obrazie radiologicznym (proliferacja kostna w okolicy brzegu guza, zmniejszone wysycenie cienia poniżej leżącej tkanki włóknistej, zmniejsze­nie wysycenia cienia tkanki tłuszczowej elastycznej). Arthritis chronica primaria (gościec pierwotnie przewlekły). Cechy. Ból jest dość zmienny, często silny, zwiększa się okresowo przy ruchach i nasila się w nocy. Stawy stóp najczęściej są bardziej zajęte w ostrej lub okołostawowej postaci. Diathesis urica (podagra). Cechy. Napad rozpoczyna się we wczesnych go­dzinach rannych silnym bólem w stawie śródstopno-paliczkowym palca dużego, częściej po stronie prawej niż lewej (podagra ostra). Ból jest dokuczliwy i rozprzestrzenia się do małych kości stepu i śródstopia. Wrażliwość na do­tyk jest szczególnie duża. Ból zwiększa się w ciągu dnia, powracając na na­stępną noc. W podagrze przewlekłej pojawia się ból, zaczerwienienie oraz obrzmienie kilku stawów bez gorączki. Nawracające napady zapalenia stawu, często początkowo ograniczone do dużego palca lub stepu; w ostrym napadzie obrzmienie, za­czerwienienie i gorączka; w okresie późniejszym zajęcie innych i większych stawów; obecność guzków dnawych (palce, dłonie, uszy); badanie moczu (zwiększone wydalanie kwasu moczowego na szczycie napadu); wysoki po­ziom kwasu moczowego we krwi. Digitus malleolatus. Cechy. Chodzenie jest bolesne i trudne z powodu na­gniotków w miejscach narażonych na ucisk. Charakterystyczne zniekształcenie (nadmierne wyprosto­wanie pierwszego paliczka oraz zgięcie drugiego i trzeciego). Hallux rigidus. Cechy. Nękający ból i obolałość występują w stawie śród­stopno-paliczkowym pierwszym, który jest miejscem pojawienia się zapalenia stawu, kończącego się zesztywnieniem. Zesztywnienie dużego palca stopy. Verrucae plantae. Cechy. Mogą być one szczególnie bolesne, gdy leżą w miejscach narażonych na ucisk. Zaczerwienione wykwity z powierzchnią podobną do na­gniotka; brodawkowaty charakter, uwydatniający się po ogoleniu powierzchni; mogą występować pojedynczo lub w większej ilości. Congelatio. Cechy. Często stwierdza się ból o charakterze palącym w pięcie lub palcach, gdy są odmrożone. W wywiadzie narażenie na działanie zimna; uczucie drę­twienia i parestezje zajętej okolicy; zmiana zabarwienia, pęcherze oraz w ciężkich przypadkach sucha zgorzel w zajętych okolicach. Pernio (odmrozina). Cechy. Pojawia się dokuczliwe uczucie pieczenia i swędzenia w zajętej okolicy, którą często jest pięta. W wywiadzie — odmrożenie; powstawanie przy niewiel­kim działaniu gorąca lub zimna; zblednięcie lub zasinienie skóry; czasem pęcherze lub owrzodzenia. Polyneuritis (zapalenie wielonerwowe o różnej etiologii). Cechy. W stopach i podudziach powstają różne bolesne sensacje. Mogą one być głęboko umiej­scowione i dokuczliwe, ostre, kłujące lub palące albo stanowić mieszaninę tych dolegliwości. Morbus Raynaudi (choroba Raynauda). Cechy. W palcach pojawia się ból lub uczucie drętwienia i mrowienia. Ból może być tak silny, że zmusza do zażycia narkotyku. Symetryczne umiejscowienie (głównie obie ręce lub obie stopy); palce białe i zimne, sine albo czerwone i gorące; pogarszanie się pod­czas zimnej pogody; normalne tętnienie tętnic; czasem symetryczna sucha zgorzel. Erythromelalgia. Cechy. Silny ból o charakterze dokuczliwym i palącym po­jawia się w obrębie stopy, mniej lub bardziej stały, z napadowymi pogorsze­niami, nasilający się w zależności od położenia kończyny względnie podczas działania zimna oraz wzmagający się po uniesieniu stopy i działaniu chłodu względnie zimnej pogody. Ból w stopach, zwykle obustronny; czerwone plamy, często w okolicy kłębu palca dużego lub wzdłuż jednego brzegu stopy; tkliwość na powierzchowne i głębokie obmacywanie; wzmożone miejscowe ucieplenie; nasilenie tętnienia naczyń. Metatarsalgia. Cechy. Powstaje ból w, okolicy obwodowego odcinka stopy i w stawach śródstopno-paliczkowych. Obecność czynnika etiologicznego, jak: naciągnięcie więzadeł poprzecznych śródstopia, wrodzone lub nabyte; osłabienie mięśni wewnętrznych stopy, np. na skutek zapalenia rogów przednich rdzenia; za-zapalenie stawów — gośćcowe, zwyrodnienie; zaburzenia metaboliczne — dna; uraz — długotrwałe chodzenie, bezpośrednie uderzenie, nieodpowied­nie obuwie; ustępowanie po leczeniu skierowanym przeciwko przyczynie wy­wołującej. Neuroma digitalis plantaris (metatarsalgia Mortoni). Cechy. Pojawia się napadowy ból newralgiczny, który ogranicza się do powierzchni podeszwowej leżącej ponad szyjką III i IV kości śródstopia oraz do powierzchni podesz­wowej łączących się z tymi kośćmi .palców. Ból pojawia się wkrótce po cho­dzeniu po twardym podłożu, szczególnie w obuwiu na wysokim obcasie, oraz ustępuje po odpoczynku połączonym ze zdjęciem obuwia. Tkliwość na silny ucisk podeszwy w miejscu leżącym bez­pośrednio obwodowo do III i IV stawu śródstopno-paliczkowego; rzadko wy­czuwalne obmacywaniem obrzmienie; czasem bolesne owrzodzenie na we­wnętrznej powierzchni palca; ujemny wynik badania rentgenowskiego; ustę­powanie objawów po chirurgicznym usunięciu guza. Achillodynia (bursitits tendinis calcanei vel morbus Alberti et synovitis ten­dinis Achillis). Cechy. W pierwszej odmianie stwierdza się tkliwe obrzmienie pomiędzy kością piętową i ścięgnem Achillesa; w drugiej — ból i obrzmie­nie są najwyraźniejsze w okolicy obcasa buta, jak również niekiedy stwier­dza się nieznaczne trzeszczenie przy zginaniu lub prostowaniu stopy. Neuralgia plantaris. Cechy. Ból może się ograniczać do końców palców lub do kłębu palca dużego, jest napadowy i łączy się z uczuciem drętwienia, mrowienia oraz przeczulicą lub zwiększoną potliwością. W wywiadzie — przebyty dur brzuszny lub obecność cho­roby kesonowej; wrażliwość palców na dotyk. Mniej częste przyczyny. Cystis epiphysis; morbus Kóhieri; tabes dorsalis; ulcus rodens pedis (lekki lub brak); sarcoma; morbus rheumaticus; tuber­culosis pedis; arthritis gonorrhoica; dactylitis syphilitica; dactylitis tuber­culosa; thromboangiitis obliterans; arteriosclerosis obliterans; acromegalia; embolia sive thrombosis aortae; aneurysma dissecans aortae; urticaria; frac-tura ossis sesamoidei; fibromatosis plantaris; arthritis subtalaris (zwykle arthri­tis degenerativa, spowodowane wtórnie przez uraz); calcaneo-apophysitis (morbus Feveri); chondroma (w paliczkach stopy z objawami złamania lub zezłośliwienia); osteoma osteogenes; maduromycosis (nieznaczny ból); ruptura disci intervertebralis (L4 i L3); atrophia ossium Sudecki; causalgia; morbus Freibergi; morbus Kienbócki; zespół „stopy okopowej" i „stopy namokłej"; złamanie marszowe (osteoma perimetatarsalis) ¡ wyrosi kostna poniżej kostki bocznej; obrzęk zapalny kłębu palca dużego.