Angina pectoris (dusznica bolesna). Cechy. Typowy obraz dusznicy boles­nej charakteryzuje się występowaniem zamostkowego bólu o umiarkowanym nasileniu. Pacjenci różnie opisują cechy bólu zamostkowego — jako napięcie, lęk, ciężar lub jako uczucie jakby ściskania w imadle czy palenia. Dolegli­wość tę odczuwają zwykle chorzy pod górną częścią mostka w linii środko­wej lub nieco w prawo bądź w lewo czy też pod rękojeścią lub wyrostkiem mieczykowatym. W bardziej ostrych postaciach ból ma charakter ostry, roz­dzierający, miażdżący lub tępy i gniotący. Dolegliwości w dusznicy bolesnej zwykle promieniują z okolicy podmostkowej. Często ból rozchodzi się przez klatkę piersiową do lewego barku i wzdłuż przyśrodkowej części lewego ra­mienia do łokcia bądź dalej do przedramienia, nadgarstka i palców po stronie łokciowej. Podobne promieniowanie w prawo z równoczesnym promieniowa­niem w lewo lub bez takowego jest nierzadkim objawem. Ból może promie­niować również do szyi, żuchwy, lewej strony twarzy, do grzbietu, a zwłasz­cza w okolicę podłopatkową lewą oraz do nadbrzusza. Napady bólu zwykle zjawiają się przy wysiłku, podnieceniu lub po spożyciu ciężko strawnych po­siłków; w ciężkich przypadkach napady mogą występować w każdym czasie. Oddzielna odmiana, opisywana jako „angina pectoris inversa", pojawia się nocą, budząc zwykle chorego z mocnego snu i przeważnie kończąc się po okresie kilku dni zawałem serca. Dolegliwości w dusznicy bolesnej mogą trwać od kilku sekund do 30 minut, ale zwykle nie przekraczają 2 do trzech minut. Insufficientia coronaria acuta (ostra niewydolność wieńcowa). Cechy. Cha­rakterystyczny dla dusznicy bolesnej ból pojawia się przeważnie bez związku z. jakąkolwiek przyczyną, która wywołuje napady dusznicy bolesnej. Ból może trwać od 30 minut do kilku godzin, jednak nie pojawiają się zmiany charak­terystyczne dla zawału serca. Infarctus myocardii (zawał serca). Cechy. Ból w zawale serca jest podobny do bólu w dusznicy bolesnej, ale z zasady jest bardziej nasilony i trwa dłużej. Typowo pojawia się on jako ostry ból zamostkowy (ściskający, miażdżący, przeszywający, o charakterze jakby ściskania imadłem), często połączony z uczuciem ucisku w okolicy nadbrzusza, trwający godzinami i nie słabnący pod wpływem środków rozszerzających naczynia, ale łagodniejący nieco po morfinie. U niektórych pacjentów ból jest umiarkowany lub o słabym jedynie nasileniu. Promieniowanie bólu przedstawia się podobnie jak w dusznicy bolesnej. Duszność; nagłe poszerzenie serca z osłabieniem tonów serca; przyspieszenie akcji serca; obniżenie ciśnienia krwi; różne postacie niemiarowości; gorączka. Jeśli ból jest ostry i promieniuje do górnej części jamy brzusznej, występują podmiotowe i przedmiotowe objawy ostrego brzu­cha; leukocytoza (10 000 do 15 000); niekiedy szmer tarcia osierdziowego; przyspieszenie odczynu Biernackiego; seryjne badanie elektrokardiograficzne (zmiany w zakresie RS—T oraz fali T i kształt fali Q); zwiększenie zawartości transaminazy w surowicy. Aneurysma aortae (tętniak tętnicy głównej). Cechy. Ból często nie wystę­puje, chyba że workowate rozszerzenie stało się tak duże, iż uciska na mo­stek, żebra lub kręgosłup. W takich przypadkach dolegliwość, którą chorzy opisują zwykle jako świdrowanie lub palenie, może pojawiać się w okolicy zamostkowej; dolegliwość ta bywa niewielka i ciągła, względnie ostra i napa­dowa. Często ból nasila się pod wpływem leżenia, pracy, kaszlu lub głębo­kiego oddychania. Aortitis syphilitica (kiłowe zapalenie tętnicy głównej). Cechy. Ból bywa nagły, ostry, gniotący, napadowy, lokalizuje się za mostkiem i promieniuje jak w dusznicy bolesnej wskutek wciągnięcia w sprawę kiłową ujść tętnic wieńcowych. Niekiedy może występować tępy, palący, stały ból zamostkowy. W wywiadzie — ikiła lub obecnie jej objawy; fizyczne objawy poszerzenia tętnicy głównej; szmer rozkurczowy nad tętnicą główną; wysokie ciśnienie skurczowe; zmiany radiologiczne; dodatnie odczyny sero­logiczne. Influenza (grypa). Cechy. W związku z ostrym zapaleniem oskrzeli niekiedy występuje ból za mostkiem. Fractura sterni (złamanie mostka). Cechy. Stały i zlokalizowany ból, narasta­jący przy głębokim oddychaniu, przy ruchach ciała lub przy kaszlu. Głowa i ciało są pochylone ku przodowi, ponieważ usiłowanie wyprostowania się powoduje zwiększenie dolegliwości. Złamanie częściej występuje w miejscu połączenia rękojeści z trzonem mostka. W wywiadzie — bezpośrednie działanie dużej siły; znie­kształcenie; trzeszczenie (osłuchiwanie i palpacja w czasie szybkiego oddy­chania); niekiedy nienormalna ruchomość; zmiany radiologiczne. Aneurysma aortae dissecans (tętniak rozdzielający tętnicy głównej). Cechy. Ból, towarzyszący rozdzielaniu ściany tętnicy głównej, jest zwykle nagły, dotkliwy i przeszywający. Jeśli rozdzielenie ściany ogranicza się do łuku aorty, ból pojawia się za mostkiem lub w górnej przedniej części klatki pier­siowej i często promieniuje do ramion. Jeśli uszkodzenie szerzy się na zstępu­jącą część aorty, chory może odczuwać ból w szyi, w środkowej okolicy grzbietu, a nawet w udach. Jeśli pacjent przeżywa, ból zwykle trwa godzi­nami. Występowanie w średnim wieku lub później; nadciśnienie tętnicze (zwykle); brak dowodów kiły; początkowy wstrząs; objawy niedroż­ności tętnic, zwłaszcza kończyn dolnych, trzew, mózgu; gorączka; leukocyto­za: rzadziej zmiany elektrokardiograficzne; zmiany radiologiczne. Tumor mediastini (guz śródpiersia). Cechy. Guzy takie mogą przebiegać z bólami lub bez, ale przeważnie wiążą się z bólami. W razie występowania, ból, który początkowo często nosi charakter uczucia ciężaru lub ucisku za mostkiem, zwykle kojarzy się z dusznością i kaszlem. Jeśli choroba postępuje, dolegliwość — chociaż ma skłonność do znacznych zmian w nasileniu — za­znacza się wyraźniej i bardziej nasila, ale zwykle pozostaje zlokalizowana w polu zamostkowym. Emphysema mediastini (odma śródpiersia). Cechy. Schorzenie charaktery­zuje się nasilonym bólem w okolicy zamostkowej ze skłonnością do promie­niowania do karku i ramion; ból jest przeszywający i długotrwały. Niekiedy występuje łagodniejszy ból o charakterze gniecenia lub ucisku, zlokalizowany za mostkiem. Niekiedy w wywiadzie ostry kaszel, krzyk, dźwiganie cię­żaru, uraz klatki piersiowej, choroba płuc (odoskrzelowe zapalenie płuc, grypa, dychawica oskrzelowa, gruźlica), pęknięcie trzew brzusznych, znieczu­lenie pod dodatnim ciśnieniem, zabiegi chiiurgiczne na płucach itp.; może występować samoistnie (emphysema pulmonum interstitialis spontanea); dusz­ność; sinica; obrzmienie okolicy szyi; trzeszczenie przy palpacji tkanki pod­skórnej; odgłos opukowy nadmiernie jawny nad mostkiem; nad mostkiem wy­słuchuje się trzeszczenia i trzaski, narastające przy skurczu serca; badanie radiologiczne. Tracheitis acuta (ostre zapalenie tchawicy). Cechy. Dolegliwości często wzmagają się przy kaszlu, lokalizując się w okolicy za górną częścią mostka i przybierając często charakter palenia. Często podobne dolegliwości poja­wiają się po bokach mostka odpowiednio do umiejscowienia dużych oskrzeli. Niekiedy ból zamostkowy może nasilać się. Ból korzonkowy okolicy grzbietowej. Cechy. W zapaleniu korzonków i w schorzeniu lub zniekształceniu kręgosłupa może występować ból zależny od tych zmian; niekiedy jest on ostry i przeszywający, ale często tępy i ćmią­cy, w okolicy mostka i ramion ściśle naśladując objawy w dusznicy bolesnej. Ból nieco zmniejsza się po zażyciu nitrogliceryny, ale zwykle jest bardziej powierzchowny niż w dusznicy bolesnej i występuje lub nasila się przy ru­chach w zakresie górnej części ciała. Obecność czynnika etiologicznego (zapalenie stawów krę­gosłupa, zniekształcenie klatki piersiowej i kręgosłupa, toksyczne lub zakaźne uszkodzenie korzonków grzbietowych); ból lub pobolewanie umiejscowione w okolicy kręgosłupa; częste nasilanie się dolegliwości przy ruchach ręką lub tułowiem; badanie radiologiczne. Hernia hiatus oesophagei (przepuklina rozworu przełykowego). Cechy. Objawy pozornie podobne do zespołu w dusznicy bolesnej, ale ból okolicy prawego barku jest częstszy, a napady często pojawiają się nocą, gdy pacjent leży; uderzającą ulgę sprawia podanie choremu atropiny; użycie nitroglice­ryny rzadko łagodzi dolegliwości. Brak innych objawów schorzenia naczyń wieńcowych; zmiany radiologiczne. Abscessus mediastini (ropień śródpiersia). Cechy. Najczęstszym objawem jest ból zamostkowy; czasem ma on charakter tętnienia. W ostrych przypadkach gorączka; duszność; obecność tęt­niącego guza na krawędzi mostka lub w okolicy wcięcia mostka; aspiracja; badanie radiologiczne. Mniej częste przyczyny. Martwica mostka (w następstwie złamania); gruź­lica tchawicy i oskrzeli; ostre zapalenie tętnicy głównej; ostre zapalenie osierdzia (niektóre przypadki); udar rdzenia kręgowego; wiąd rdzenia (prze­łomy sercowe) szpiczak mnogi; ostre i przewlekłe zapalenie śródpiersia; zwężenie przeor.;wrzod trawienny przełyku; ostre i przewlekłe zapalenie przełyku; uct-y'eik przełyku (ból bardzo łagodny); zator wieńcowy; masywny zator płucno- pęknięcie błony wewnętrznej tętnicy głównej bez rozwarstwie­nia ściany/ ostra niedokrwistość (zwłaszcza niedokrwistość złośliwa); adrena­lina (wysokie dawki); naparstnica w niewydolności krążenia pochodzenia ser­cowego (może powodować objawy dusznicy bolesnej lub nasilać częstość i ostrość jej napadów — rzadko); skurcz wpustu (przy połykaniu); zgaga; zapalenie przełyku z ropowicą; rak przełyku (w obecności zapalenia przełyku, rozpadu ścian przełyku lub upośledzenia drożności przełyku); urazowe pęk-n-ięcie przełyku; wysięk w osierdziu (niekiedy); gruźlicze zapalenie osierdzia; przepuklina przeponowa; białaczka (tkliwość mostka); obce ciała w oskrzelu oraz kamień oskrzelowy (jeśli tuż przy linii środkowej); choroba Tietza; ze­spół pozawałowy; zespół przedniej ściany klatki piersiowej; rodzinna hiper-lipemia (dusznica); niektóre zaburzenia ze strony współczulnego układu ner­wowego.